Zaburzenia lękowe u dzieci – objawy i leczenie

Lęk jest częścią życia każdego człowieka – także dziecka. To naturalna emocja, która chroni nas przed zagrożeniem i pomaga zachować ostrożność. Jednak kiedy lęk staje się zbyt silny, zbyt częsty lub trwa zbyt długo, może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Wtedy mówimy o zaburzeniach lękowych u dzieci.

Coraz więcej rodziców zauważa, że ich dziecko przeżywa niepokój, ma problemy ze snem, unika kontaktów z rówieśnikami czy reaguje płaczem i bólem brzucha przed pójściem do szkoły. To nie są fanaberie ani „zły charakter” – to sygnał, że dziecko może potrzebować wsparcia.

Czym są zaburzenia lękowe?

Zanim przejdziemy do objawów, warto zrozumieć czym są zaburzenia lękowe.
W najprostszym ujęciu to sytuacja, w której lęk przestaje pełnić funkcję ochronną, a zaczyna dominować nad codziennością dziecka.

Dziecko z zaburzeniami lękowymi może bać się rzeczy, które obiektywnie nie stanowią zagrożenia – rozmowy z obcymi, samodzielnego wyjścia z pokoju czy uczestnictwa w zajęciach szkolnych. Czasami lęk objawia się fizycznie – poprzez bóle brzucha, przyspieszone bicie serca, duszności czy napięcie mięśni.

Kiedy rodzic pyta: „Co to zaburzenia lękowe?”, odpowiedź brzmi:
to nie „strach z niczego”, ale reakcja emocjonalna, której organizm nie potrafi już samodzielnie wyciszyć. Dziecko nie wybiera, że się boi – ono po prostu nie umie przestać się bać.

Zaburzenia lękowe u dzieci – objawy, na które warto zwrócić uwagę

Objawy lęku u dzieci mogą być bardzo różne. Część z nich łatwo pomylić z nieśmiałością, lenistwem czy uporem. W rzeczywistości to często próba uniknięcia sytuacji, które wzbudzają ogromny niepokój.

Do najczęstszych objawów należą:

• silny stres przed pójściem do przedszkola lub szkoły,

• płacz, bóle brzucha, mdłości lub zawroty głowy w sytuacjach stresowych,

• unikanie kontaktu z rówieśnikami, nauczycielami lub obcymi osobami,

• problemy z koncentracją, snem i jedzeniem,

• trudności z rozstaniem z rodzicem, nawet na krótko,

• nadmierne zamartwianie się – o zdrowie, bezpieczeństwo lub przyszłość.

Zaburzenia lękowe u dziecka mogą przyjmować różne formy: od lęku separacyjnego (czyli silnego lęku przed rozstaniem z rodzicem), przez fobie specyficzne (np. strach przed zwierzętami, ciemnością, burzą), aż po uogólnione zaburzenia lękowe czy napady paniki.

Zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedszkolnym

Okres przedszkolny to czas intensywnego rozwoju emocjonalnego. To właśnie wtedy dzieci uczą się radzenia sobie z emocjami, poznają świat i mierzą się z nowymi sytuacjami.
Lęk w tym wieku jest więc czymś naturalnym – wiele dzieci boi się ciemności, potworów, zostania w przedszkolu czy głośnych dźwięków.

Jednak zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedszkolnym pojawiają się wtedy, gdy te lęki są bardzo silne, długotrwałe i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dziecko może reagować płaczem lub złością na każdą próbę rozstania z rodzicem, odmawiać jedzenia, mieć problemy ze snem, a nawet objawy somatyczne – np. bóle brzucha bez wyraźnej przyczyny medycznej.

Warto pamiętać, że dziecko nie potrafi jeszcze mówić o swoich emocjach. Jego ciało często „mówi za nie”. Jeśli więc maluch regularnie skarży się na dolegliwości fizyczne, warto zastanowić się, czy nie stoi za nimi lęk lub napięcie emocjonalne.

Zaburzenia lękowe u dzieci – przyczyny

Nie istnieje jedna przyczyna lęku.
Zaburzenia lękowe u dzieci to efekt złożonego działania wielu czynników – biologicznych, emocjonalnych i środowiskowych.

Do najczęstszych należą:

• predyspozycje genetyczne – jeśli rodzic sam ma tendencję do niepokoju, dziecko może dziedziczyć większą wrażliwość emocjonalną,

• styl wychowawczy – nadopiekuńczość, krytycyzm lub brak poczucia bezpieczeństwa mogą nasilać lęk,

• doświadczenia życiowe – trudne wydarzenia, np. rozwód rodziców, zmiana szkoły czy hospitalizacja,

• czynniki biologiczne – zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego i hormonalnego,

• brak umiejętności radzenia sobie z emocjami – dzieci często nie wiedzą, co czują, i nie potrafią tego nazwać, co potęguje napięcie.

Zrozumienie, co powoduje zaburzenia lękowe u dzieci, to pierwszy krok do skutecznej pomocy. Lęk nie jest winą ani dziecka, ani rodzica – to sygnał, że emocje potrzebują uwagi i troski.